Samen met Manuela Kalsky schreef ik een boek over mensen die zich laten inspireren door meerdere religies: Flexibel geloven. Zingeving voorbij de grenzen van religies. Het boek verscheen in juni 2014. Het vormde de opmaat voor twee grote onderzoeksprojecten naar multireligiositeit, aan het Dominicaans Studiecentrum van Theologie en Samenleving en aan de Vrije Universiteit. In mei 2015 werd het genomineerd voor de boekenprijs tijdens de Nacht van de theologie. In maart 2016 verscheen de tweede, herziene druk. Op 23 mei 2017 verscheen een vervolg op dit boek, in de vorm van een eenmalig tijdschrift met de titel MiX. Ik deed de redactiecoördinatie en eindredactie en schreef een aantal artikelen voor deze glossy.
Bijna een kwart van de Nederlandse bevolking combineert elementen uit verschillende religies en levensbeschouwingen. Dat geldt ook voor meer dan de helft van de bezoekers van dominicaanse bezinningscentra. De glossy Mix gaat uitgebreid in op deze onderzoeksresultaten, met quotes van bekende Nederlanders zoals cabaretier Jörgen Raymann, tv-presentatrice Annemiek Schrijver en zenleraar Ton Lathouwers.
Het tijdschrift bevat ook een aantal portretten van ‘mixers’, zoals de joods-boeddhistische zangeres Lies Müller en theologe Berthe van Soest, die zich laat inspireren door Hare Krishna’s, sjamanisme, tarot en Keltische feesten. Er zijn columns van onder anderen schrijfster Rosita Steenbeek, cabaretière Nilgün Yerli en tv-presentator Narsingh Balwantsingh, over hun eigen multireligiositeit. Zo zou Narsingh Balwantsingh graag zijn favoriete lied over Allah ten gehore brengen in een hindoetempel en ontdekte Rosita Steenbeek dat haar oma joods was, maar daar als domineesvrouw over zweeg. Een zelftest helpt de lezer ontdekken in hoeverre hij of zij zelf een ‘flexibele gelovige’ is. Verder bevat Mix tips voor multireligieuze bezinningscentra, gemeenschappen, tv-programma’s en boeken. Mix is er voor iedereen die geïnteresseerd is in eigentijdse vormen van zingeving, voorbij traditionele grenzen.
In Flexibel geloven portretteren we elf mensen die over de grenzen van één religie heen kijken. Zes van hen maakten er een mix van. Zo trouwde cabaretière Nilgün Yerli tijdens een viering onder leiding van voorgangers uit vier religies. Diana Vernooij gaat voor in christelijke basisgemeente De Duif én is volmondig boeddhist. Rohan Rattan Hoeba kreeg hindoeïsme én christendom met de paplepel ingegoten. De agnostisch opgevoede Timo Bravo is Taizéganger en druïde. Buikdanslerares Kaouthar Darmoni combineert islamitisch soefisme met katholicisme, jodendom en boeddhisme en godsdienstfilosoof Daniël van Egmond laat zich inspireren door de mystieke kern in alle religies.
De andere vijf switchten in de loop van hun leven van geloof: Dimitri Woei werd na een katholieke jeugd hindoe, Naud van der Ven koos voor het jodendom en de seculiere Anja Meulenbelt kwam op het spoor van het christelijk geloof. Sommigen blijven elementen koesteren uit de religie van hun jeugd. Zo noemt de boeddhistische meditatieleraar en voormalig katholiek kloosterzuster Jotika Hermsen zich een volgeling van Boeddha én Jezus. En de tot de islam bekeerde domineesdochter Anne Dijk vindt zichzelf als moslim een ‘betere christen’.
Jocelyne Moreau maakte de foto’s bij de interviews en Manuela Kalsky reflecteert in de nabeschouwing op het in opkomst zijnde fenomeen meervoudige religieuze binding. Als directeur van het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving en als bijzonder hoogleraar aan de VU leidde ze de afgelopen jaren twee onderzoeksprojecten over multireligiositeit, samen met André van der Braak, hoogleraar boeddhistische filosofie.
Foto: Joep Naber
Het boek verscheen bij uitgeverij Skandalon. Op maandagmiddag 9 juni 2014, Tweede Pinksterdag, werd het gepresenteerd tijdens het evenement Flexibele geesten in De Nieuwe Liefde in Amsterdam. Manuela Kalsky overhandigde het eerste exemplaar aan cabaretière Jetty Mathurin, in haar rol van Taante (zie foto). Nieuwwij maakte een video-impressie (7 minuten). Het boek is te bestellen via bol.com.
Reacties op het boek
Marijke Laurense in Trouw: ‘De charme van het boek zit vooral in Pruims interviews met al die paradijsvogels, die vrijmoedig een hoogstpersoonlijk stuk van hun ziel laten zien.’
Klik voor de hele recensie hier.
Schrijfster Lisette ’t Hooft: ‘Wat een prachtige, fascinerende interviews! Opmerkelijk hoe soepel deze mensen omgaan met religie – hoe ze zich vrij voelen een vorm te zoeken die bij hun geloof past, ongeacht hun afkomst en opvoeding. Een bijzonder en hoopgevend bericht.’
Rabbijn Awraham Soetendorp: ‘Dit zijn bemoedigende verhalen van het hart. De individuele zoektocht van deze mensen heeft ook een universele betekenis: het overstijgen van religieuze grenzen is nodig om de tikoen olam, de verbetering van de wereld, te realiseren.’
Journalist en islamoloog Nuweira Youskine: ‘Bijbel of Koran in de ene hand, yogamatje en kop kruidenthee in de andere? Dat kan. Dit boek laat prachtig zien hoe moderne gelovigen hun balans vinden tussen eeuwenoude tradities enerzijds en individuele inzichten anderzijds.’
Nieuws over deze projecten
27/02/2016: Lancering Mix op 23 mei
24/01/2017: Mix wordt naam van eenmalige glossy
16/12/2016: Productie eenmalig tijdschrift in volle gang
10/11/2016: AUP geeft eenmalig tijdschrift over flexibel geloven uit
05/09/2016: Nieuwe publicaties
16/03/2016: Tweede druk Flexibel geloven
02/02/2016: Lezingen over Flexibel geloven
23/11/2014: Recensie ‘Flexibel geloven’ in Trouw
05/09/2014: Nieuwe publicaties over Flexibel geloven
04/08/2014: Publiciteit over Flexibel geloven
27/06/2014: Boek in etalage
10/06/2014: Boekpresentatie Flexibel geloven
26/05/2014: Voorpublicatie boek in Volzin
13/05/2014: Boek bijna bij drukker
14/03/2014: Boek bij uitgever
04/02/2014: Anja Meulenbelt in boek
08/01/2014: Boekpresentatie Flexibele gelovigen
19/12/2013: Laatste interview voor boek
01/11/2013: Halverwege boek
12/09/2013: Knip-en-plakspiritualiteit?
14/08/2013: Eerste interview voor boek
RodeRups